Studiedagen voor succesvol online onderwijs - 5 inzichten

Digitaal lesgeven werd door corona opeens een noodzaak. Maar op veel scholen was het zoeken naar de juiste aanpak. Ook op ROC Mondriaan, waar docenten tijdens speciale studiedagen oplossingen ontwikkelden voor knelpunten. Docent Paul Vlaanderen hielp deze dagen te organiseren. ‘Als we niet eenduidiger werken, verliezen studenten motivatie.’ Hij deelt de 5 belangrijkste inzichten om online onderwijs tot een succes te maken.

‘Hoe breng je positieve verandering tot stand bij cliënten? Daar draait het om bij agogiek, mijn hoofdvak binnen de opleiding Maatschappelijke Zorg. En die focus past bij me: ik vind het zelf ook heel gaaf om positieve verandering tot stand te brengen. Dat probeer ik door studenten kennis en skills aan te reiken die hen vooruitbrengen in hun loopbaan. Maar bijvoorbeeld ook door bij te dragen aan beter digitaal onderwijs op ons ROC. Voor dat laatste hielp ik bij het organiseren van speciale studiedagen over online lesgeven; twee in november en daarna nog twee in januari.’

Knelpunten bespreken

‘“Het bevorderen van de kwaliteit en organisatie van digitaal onderwijs.” Zo formuleerden we het doel van de studiedagen. Want hoewel alle docenten na de corona-uitbraak keihard hun best deden op hun online lessen, niemand was echt tevreden. Zo gaven we soms digitaal les aan wel honderd mensen. Dat bemoeilijkte de interactie die onze studenten vaak nodig hebben om hun aandacht erbij te houden. En we lieten hen voor sommige lessen nog wel in kleine groepjes naar school komen. Maar het bleek erg lastig in te plannen om een docent zowel de online als de fysieke lessen van zijn vak te laten geven.’

‘Geregeld hadden studenten drie online lessen achter elkaar op het rooster. De meesten kunnen zich niet zo lang concentreren. En dan heb ik het nog niet eens over wifiverbindingen die uitvielen. Of over docenten die moeite hadden met Microsoft Teams; die bijvoorbeeld niet wisten hoe ze konden chatten of studenten moesten uitnodigen voor online meetings. Ook dat soort technische kwesties tastten de kwaliteit van lessen aan. En daar hadden we het dus eveneens over op de studiedagen – naast de vraag hoe je je leerlingen online geboeid houdt.’

Oplossingen aandragen

‘De studiedagen leverden veel op. Gelukkig, want we ruilden er kostbare lesdagen voor in. Allereerst beantwoordden mensen van Functioneel Beheer alle technische vragen van docenten. Daarnaast besloten we meer eenduidigheid na te streven. Natuurlijk, elke docent staat op zijn eigen manier voor de klas. En dat is ook goed. Maar op sommige vlakken moet er uniformiteit zijn. Bijvoorbeeld in hoe studenten opdrachten zien, documenten inleveren, meedoen aan de online les, communiceren met hun docent en feedback krijgen. Als dit bij elke docent anders is, verliezen studenten overzicht en motivatie.

Daarom gaan we nu allemaal via kanalen in Teams werken. En stuurt niemand opdrachten meer per e-mail – alleen nog via Teams. Theorie geven we voortaan niet meer via fysieke of live online lessen, maar door filmpjes met uitleg op te nemen en rond te sturen. Dat scheelt een hoop logistiek gepuzzel en is voor studenten net zo duidelijk. Zo’n professioneel opgenomen video is zelfs prettiger voor ze: ze kunnen het terugkijken als ze de uitleg niet direct begrijpen. Vervolgens kunnen ze thuiswerkopdrachten doen om de theorie te verwerken. De links naar deze opdrachten koppelen we aan het filmpje.’

Programma afdekken

‘Hebben studenten vragen over de theorie? Dan kunnen ze meedoen aan online bijeenkomsten, bedoeld om thuiswerkopdrachten te bespreken. Deze huiswerkbegeleiding is niet verplicht. Fysieke lessen zijn dat wel, maar daar behandelen we evenmin nieuwe theorie. We maken er een werkplaats van, waar studenten werkvormen toepassen om lesstof op te frissen of te verduidelijken. Ook oefenen zij hier vaardigheden en kunnen wij die toetsen. Met deze combinatie van fysiek, online en thuisopdrachten proberen we het hele programma af te dekken dat studenten in normale tijden hebben.’

‘Het is handig voor docenten om daarbij te werken met een online omgeving als eDition van ThiemeMeulenhoff. Eerstejaarsstudenten gebruiken die bijvoorbeeld bij de methode Communicatie voor het vak agogiek. Het mooie van eDition is niet alleen dat studenten er zelfstandig in werken, meteen zien hoe zij scoren op opdrachten en lastige oefeningen kunnen herhalen. Het programma stelt docenten ook in staat te volgen wie welke opdrachten moeilijk vindt. Zij kunnen studenten dan bijvoorbeeld in een Teams-meeting extra uitleg geven of er tijdens fysieke lessen op teruggrijpen.’

Aandacht vasthouden

‘Docenten zijn enthousiast over de nieuwe aanpak. Zeker ook omdat ze nauw betrokken zijn bij de ontwikkeling ervan. Of studenten er net zo blij mee zijn, moet nog blijken: daarvoor werken we nog nét te kort op deze manier. Dankzij een enquête weten we wel dat zij in 2020 niet zo heel tevreden waren over de online lessen. Velen ervoeren onduidelijkheid, technische onkunde bij docenten en moeite om zich thuis te concentreren, zeker als er familie in dezelfde kamer was. Ik denk dat zij onze extra eenduidigheid toejuichen. Net als de theoriefilmpjes, die zij kunnen kijken waar en wanneer het hen uitkomt.’

‘De overgebleven online bijeenkomsten moeten natuurlijk zo nuttig mogelijk zijn. Daarom vragen we de studenten nu aan tafel te zitten, achter hun computer, met zowel hun microfoon als camera aan. Dus niet meer onzichtbaar, in bed of met hun mobiel lopend over straat. Als docenten zorgen we dat we goed te zien en verstaan zijn, de doelen van onze les vooraf duidelijk maken en niet te lang achter elkaar praten. Waar mogelijk bouwen we interactie in, bijvoorbeeld via het Teams-whiteboard. Zo houden we studenten geboeid en zorgen we samen met hen dat ze onze digitale leeromgeving optimaal benutten.’

5 inzichten voor succesvol online onderwijs

De belangrijkste inzichten van ROC Mondriaan om online onderwijs succesvol te maken:

• Uniforme aanpak: zorg dat alle docenten dezelfde manier bieden om opdrachten te bekijken, documenten in te leveren, mee te doen aan de les, te communiceren en feedback te krijgen.

• Uitlegfilmpjes voor theorie: laat docenten nieuwe theorie niet overbrengen via fysieke of online lessen, maar via professioneel opgenomen filmpjes. Zij sturen deze filmpjes naar hun klas, met een koppeling naar bijbehorende (thuiswerk)opdrachten.

• Online lessen voor het stellen van vragen: gebruik online lessen om vragen te behandelen over de theorie in het filmpje en het boek. En om de bijbehorende (thuiswerk)opdrachten te bespreken.

• Fysieke lessen als werkplaats: maak van de fysieke lessen een ‘werkplaats’, een plek waar studenten werkvormen toepassen om lesstof op te frissen of te verduidelijken, waar ze vaardigheden oefenen en waar ze die skills toetsen.

• Zelfstandig werken in een online lesomgeving: werk in een online lesomgeving waarin studenten zelfstandig opdrachten kunnen maken (en zo nodig herhalen) en waar docenten en studenten meteen de bijbehorende scores kunnen zien.