Zet sterker in op lessen Burgerschap!

Hij geeft al sinds 2006 les op roc Rijn IJssel. En hij vindt het mbo fantastisch. Maar dat betekent niet dat Albert-Jan Aartsen nergens verbeterpunten ziet. ‘Veel scholen mogen lessen Burgerschap best wat serieuzer nemen’, zegt de docent Omgangskunde, die deze lessen zelf geeft en er hieronder 7 tips voor deelt. ‘Burgerschapsonderwijs biedt studenten essentiële skills voor later.’

Het mbo is het minst betuttelende onderwijs dat ik ken. Dat vond ik al fijn toen ik zelf les had op een roc. Als mbo’er verdien je een volwassen benadering, ook wat betreft je vrijheid van meningsuiting. Mooi vind ik bovendien dat je al vroeg in je opleiding aan de slag gaat in het werkveld. Daardoor kom je razendsnel in aanraking met mensen uit alle lagen van de bevolking. Op het mbo leer je zoveel meer dan een vak; je leert je ook te bewegen in de maatschappij.

Ondergeschoven kind

Vanwege die stage of leerbaan kun je als student niet in een klein, beschermd wereldje blijven. Noch kun je je passief opstellen. Niet als je echt klaargestoomd wilt worden voor je beroep. Je móét interactie hebben, je móét soepel omgaan met andere manieren van denken en doen. Alleen dan lukt het je goed samen te werken met collega’s en effectief te communiceren met klanten, cliënten of patiënten.

Steeds meer roc’s beseffen dat communicatie- en samenwerkingsvaardigheden minstens zo belangrijk zijn als beroepsgerichte kennis en skills. Zij zien daarom steeds vaker het belang van het vak Omgangskunde, waarin die vaardigheden centraal staan. Lessen Burgerschap blijven echter een onderschoven kindje. En dat terwijl studenten juist in deze lessen leren hoe ze goed kunnen samenleven en -werken in een maatschappij vol verschillen.

Volwaardige opleiding

Veel scholen kijken voor hun burgerschapslessen welke docent nog wat tijd overheeft. Met wat mazzel vindt die het leuk ze te geven, maar dat is niet altijd zo. En het is ook lang niet altijd iemand die weet hoe hij zo’n les aan moet pakken. Laat staan dat hij een opleiding Leraar Burgerschap heeft gevolgd. Die opleiding is er namelijk nog niet. Net zomin als er veel trainingen, workshops of studiedagen voor zijn.

Ik pleit ervoor dat scholen, leraren en politici ‘Burgerschap in het mbo’ serieuzer nemen. Het zou zeker in de eerste drie opleidingsjaren een apart vak moeten zijn, al worden burgerschapsthema’s idealiter in elk vak verweven. Bovendien hoop ik dat er een volwaardige opleiding Leraar Burgerschap komt. Dat vergroot de kans op bekwame docenten, die hopelijk onderstaande tips meenemen in hun burgerschapslessen.

7 tips voor lessen Burgerschap

• Speel in op de actualiteit

Kijk wat er gebeurt in de samenleving. Komen er bijvoorbeeld verkiezingen aan? Bespreek dan met studenten of ze gaan stemmen, welke politieke partijen meedoen en waar die partijen inhoudelijk voor staan. In het bijzonder met betrekking tot het toekomstige vakgebied van je studenten; de zorg, bijvoorbeeld. Zelf laat ik studenten ook opnieuw een stempas aanvragen, als ze de hunne niet meer hebben. In mijn klas zegt vaak 80 procent eerst niet te gaan stemmen en doet hetzelfde percentage dat uiteindelijk toch – dankzij hun les Burgerschap.

2. Begin klein, maak het groot

Heb je een goed thema, zoals armoede of racisme? Vraag studenten dan om te beginnen hoe dit thema speelt in hun eigen leven en buurt. Vervolgens kun je het hebben over Nederland en de wereld. Welke problemen zien zij op al die niveaus? En hoe komt het onderwerp terug in hun werkveld, bijvoorbeeld bij klanten, cliënten of patiënten? Bovendien: hoe denken ze zélf te kunnen bijdragen aan oplossingen voor die problemen? Zo krijg je heel interactieve lessen, waar studenten graag aan meedoen.

3. Stimuleer meningsvorming

Houd je eigen mening buiten de les. En help studenten te ontdekken wat zíj vinden. Ik confronteer ze bijvoorbeeld met hun overtuigingen. Wat zijn hun denkbeelden, waar zijn die op gebaseerd en staan ze er echt achter? Zo vroeg ik laatst wat ze van homoseksualiteit vonden. Woorden als ‘ranzig’, ‘reetkevers’ en ‘verboden’ kwamen op het bord. Maar toen ik vertelde dat iemand van het COC die les op bezoek zou komen, schrokken ze, schaamden ze zich en wilden ze die woorden gauw uitvegen. Daar begon een interessant gesprek.

4. Creëer een veilig klimaat

Studenten moeten zich veilig voelen voordat ze hun gedachten klassikaal durven te bespreken. Gedragsregels helpen hierbij. Zo mag in mijn klas iedereen hardop denken, moet iedereen naar elkaar luisteren en mag niemand de ander bewust kwetsen. Gebeurt dat onbewust toch? Dan mag iedereen daar iets van zeggen. Ook tegen mij!

5. Mix klas en maatschappij

Breng de samenleving naar de klas en andersom. Bezoek bijvoorbeeld eens een moskee of voedselbank met je studenten. En nodig gastsprekers uit voor je fysieke of online lessen. Bij ons sprak er onlangs bijvoorbeeld iemand over ouderen in verpleeghuizen die gepest worden om hun homoseksualiteit. En niet veel later hield iemand van 113 Zelfmoordpreventie een indringend verhaal over geestelijke gezondheidsproblemen onder jongeren.

6. Laat ze zelf dingen doen

Ik volg geen sturende lesmethode, maar pas me als coach flexibel aan de nieuwsgierigheid van studenten aan. Ik vraag wat hen bezighoudt en stimuleer ze om zelf onderwerpen aan te dragen voor lessen Burgerschap. Uiteraard help ik hen waar nodig, bijvoorbeeld om bijbehorende excursies te regelen en gastsprekers uit te nodigen. Maar ik ben slechts coach; het blijft hún uitdaging. Voor velen is deze aanpak heel motiverend.

7. Kies voor diversiteit

De ene keer ga je op pad met je studenten, de andere keer laat je een gastspreker komen. De ene keer geef je antwoord op hun vragen, de andere keer laat je ze zelf antwoorden zoeken. De ene keer vraag je ze hun eigen mening onderbouwen, de andere keer laat je ze de tegengestelde overtuiging verdedigen. De ene keer bespreek je zware thema’s, de andere keer eet je Afghaanse hapjes in de klas. Het is belangrijk diversiteit te hebben in je lessen. Ook dát houdt Burgerschap leuk!