"Zorg dat studenten een sense of belonging krijgen"

Hoe staat het ervoor met het studentenwelzijn? En hoe zou je het kunnen bevorderen? Op die vragen richt Jolien Dopmeijer zich al sinds 2010. "Maar ik onderzoek niet om het onderzoeken", zegt de medewerker van het Trimbos-instituut en hogeschool Windesheim. "Mijn doel is echt om het welzijn van studenten te verbeteren. Want dat is hard nodig."

DE PROBLEMEN

Hoe gaat het met studenten in Nederland?

"Met ruim de helft gaat het niet goed. Dat blijkt uit recent onderzoek onder vijftien hogescholen en universiteiten. Naar verwachting geldt hetzelfde voor mbo-scholen. Zo'n 54 procent van de studenten ervaart prestatiedruk, 68 procent voelt zich emotioneel uitgeput en 51 procent heeft angst- en somberheidsklachten. Die klachten kunnen soms heel ernstige vormen aannemen – en zelfs levensbedreigend zijn. Suïcide is volgens Stichting 113 Zelfmoordpreventie niet voor niets doodsoorzaak nummer 1 onder studenten."

Hoe komt het dat het zo slecht met hen gaat?

"Prestatiedruk en stress zijn belangrijke factoren – en nemen toe. We vonden drie oorzaken voor deze factoren. Allereerst de student zelf: die mist vaak het vermogen om goed om te kunnen gaan met druk en stress. Daarnaast is er het onderwijssysteem. Zo moeten studenten vaak te veel toetsen in kort tijdsbestek maken. Ook moeten ze roosters en belangrijke mededelingen van veel verschillende plekken halen en wordt die informatie dikwijls last-minute aangepast. Dat maakt het voor hen lastig om hun studie af te stemmen op andere belangrijke verplichtingen, zoals werk."

En wat is de derde oorzaak?

"De maatschappij. Die is erg prestatiegericht. Jonge studenten groeien op met het idee dat het altijd beter en hoger moet. Dat alleen een mbo-diploma niet genoeg is, bijvoorbeeld. Daarnaast zijn ze bezorgd over hun toekomst in een wereld vol klimaatproblemen, polarisatie, oorlog, onbetaalbare woningen, hoge energiekosten en steeds minder kans op een vaste baan. Ze ervaren onmacht en frustratie omdat deze kwesties cruciaal zijn voor hun toekomst, maar niemand hun vraagt om mee te denken over beleidsoplossingen. Ze voelen zich niet serieus genomen."

Hoe kijkt de maatschappij naar jonge studenten?

"Er wordt vaak negatief over hen gepraat. Alsof ze zeuren, niks kunnen hebben en lui zijn. Alsof het hun eigen schuld is als ze niet kunnen meekomen in onze snelle, prestatiegerichte samenleving. Ze krijgen dan zelfs het verwijt ondankbaar te zijn; oudere generaties hebben immers hard gewerkt om de jeugd keuzes en kansen te geven! Veel studenten gaan mee in deze negatieve benadering en zitten zichzelf op de kop. Dat maakt hen nog somberder. Zeker op die leeftijd zijn ze gevoelig voor meningen in hun omgeving."

DE OPLOSSINGEN

Wat kan er gedaan worden om studentenwelzijn te vergroten?

"Toetsen en verslagen bijvoorbeeld meer verspreiden over het jaar. Overstappen op formatief toetsen. En informatievoorziening aan studenten efficiënter maken. Ook moeten mensen ophouden zo negatief te praten over en tegen jongeren. Deze generatie studenten is misschien gevoeliger, maar dat maakt hen nog niet verwend. Ze hebben veerkracht, maar er wordt zoveel van hen gevraagd dat de rek er steeds vaker uit is. Het zijn ook geen betweters: ze willen beter omgaan met druk en stress en staan open om dit te leren van volwassenen."

Wat zouden ze dan van ons kunnen leren?

"Persoonlijk leiderschap bijvoorbeeld. Dat begint bij zelfkennis en -acceptatie. Bij weten wat ze leuk vinden, waarin ze willen groeien en wat voor hen cruciaal is in het contact met anderen. Maar ook bij herkennen wanneer ze niet lekker in hun vel zitten. En wat ze daartegen kunnen doen. Als docent of begeleider kun je dit soort zaken met hen bespreken. En hen helpen mentale skills te ontwikkelen, zoals hulp zoeken en grenzen stellen. Zo ontwikkelen studenten een innerlijk kompas, een geestelijke toolbox, een sense of belonging. Daarmee zijn ze weerbaarder tegen druk en stress."

Een 'sense of belonging'? Wat is dat?

"Dat laat zich wat lastig vertalen. Het is een soort 'je thuis voelen'. De ontwikkelingsfase van jonge mensen draait om het vinden van deze sense of belonging. Om 'je thuis voelen bij anderen' én om 'je thuis voelen bij jezelf'. Dat laatste vereist dat je jezelf goed leert kennen, accepteert en laat zien zoals je bent. Als je vanuit zelfkennis open het contact aangaat met anderen, zie je sneller welke mensen bij je passen, bij wie je een sense of belonging kunt vinden. Dat zijn de mensen met wie je een gezonde relatie of 'binding' kunt aangaan als zij zich ook authentiek opstellen naar jou."